Του Σωτήρη.Β. Βαρελά
Υποψ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Πειραιά
Η Μεσσηνία αποτελεί μια αντιπροσωπευτική μικρογραφία της Ελληνικής επικράτειας. Χαρακτηρίζεται από έντονη ακτογραμμή που συνδυάζεται μοναδικά από ορεινούς όγκους, πλήθος παραδοσιακών οικισμών και την Καλαμάτα να αποτελεί το μεγαλύτερο αστικό της κέντρο. Η οικονομία μας βασίζεται κυρίως στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό, με την πλειοψηφία των επιχειρήσεων να είναι μικρομεσαίες ενώ εξαίρεση αποτελεί η πρωτοποριακή επένδυση μεγάλης κλίμακας Π.Ο.Τ.Α. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Μεσσηνία δε διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από αυτά της υπόλοιπης χώρας. Μικρό μέγεθος αγροτικής εκμετάλλευσης και τάση προς τη μονοκαλλιέργεια της ελιάς, ανεπάρκεια στις υποδομές (κυρίως στις μεταφορές), έλλειψη διασύνδεσης παραγωγικών τομέων και επιχειρηματικών δικτύων, αποτελούν τα κυριότερα προβλήματα.
Το σύνολο αυτών των προβλημάτων δύναται να μετεξελιχθούν σε αναπτυξιακή ευκαιρία για τη Μεσσηνία αν καταφέρουμε να εμπλουτίσουμε κάθε δραστηριότητα του οικονομικού μικρο-κυκλωματός μας στη βάση της ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ και της ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ.
Αν αναλογιστούμε την πολυδιάσπαση και τον κατακερματισμό των αγροτικών κλήρων αλλά και το μικρό μέγεθος των μεταποιητικών και τουριστικών επιχειρήσεων, η εξειδίκευση και η συνεργασία σε δίκτυα ομοειδών επιχειρήσεων αποτελεί μονόδρομο αν επιθυμούμε να δημιουργήσουμε οικονομίες κλίμακας. Οφείλουμε να καταστήσουμε ένα σχεδιασμό που θα ευνοεί και θα επιδιώκει τη συνεργασία μεταξύ τουριστικών επιχειρηματιών, παραγωγών και τυποποιητών σε συνεργατικά σχήματα, τα cluster. Τα cluster αποτελούν την πιο σοβαρή και τεκμηριωμένη αναπτυξιακή πρόταση για τη χώρα μας από το 2003, όταν κλήθηκε ο κορυφαίος καθηγητής στρατηγικής του Harvard M.Porter να συντάξει ένα στρατηγικό σχέδιο για την Ελλάδα. Παρότι σύμφωνα με τα ποσοτικά στοιχεία η λειτουργία των cluster θα απέδιδαν τα μέγιστα στο ελληνικό περιβάλλον, στη πράξη δε λειτούργησαν ποτέ για ένα απλό λόγο. Δεν έχουμε μάθει να συνεργαζόμαστε. Η δομή της χώρας, η παιδεία που έχουμε λάβει, η ίδια η ελληνική κοινωνία δεν ευνοεί τη ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ σε καμία έκφανσή της. Το σύνολο των επιχειρήσεων, λειτουργούν σε κατάσταση απομόνωσης τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε διεθνές όπου τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα.
Και όμως χώρες με παρόμοια χαρακτηριστικά όπως η Ιταλία, έχουν επιτύχει τα μέγιστα στο συγκεκριμένο τομέα με χαρακτηριστικό παράδειγμα την περιοχή Prato. Είναι αδιανόητο για τη Μεσσηνία, ενώ παράγουμε εξαιρετικά προϊόντα να μην έχουμε δημιουργήσει ισχυρή ταυτότητα (brand identity) για αυτά, όπως έχουν κάνει ανταγωνίστριες χώρες. Με τέτοια προϊόντα πρέπει να τροφοδοτήσουμε το σύνολο των τουριστικών επιχειρήσεων, με γνώμονα τη διασύνδεση και τη συνεργασία μεταξύ των δυο οικονομικών τομέων. Άλλωστε οι σύγχρονοι επισκέπτες επιθυμούν να γευτούν και να βιώσουν την εμπειρία Μεσσηνία στο σύνολο της. Τι προτιμότερο για αυτούς από το να βρουν ποιοτικά προϊόντα ονομασίας προελεύσεως, Μεσσηνιακής γεωγραφικής ένδειξης και βιολογικά σε πολλές περιπτώσεις στα καταλύματα που θα διαμείνουν ή στους χώρους εστίασης. Οι ίδιοι οι επισκέπτες θα αποτελέσουν τους καλύτερους πρεσβευτές μας στο εξωτερικό. Η ουσιαστική διασύνδεση προϊόντων και υπηρεσιών θα συνεισφέρει τα μέγιστα στην εξωστρέφεια της Μεσσηνιακής οικονομίας. Ιδανικά τα ξενοδοχειακά καταλύματα θα μπορούσαν να αποκτήσουν χώρους προβολής και παρουσίασης των Μεσσηνιακών προϊόντων και αντίστοιχα τα εξαγωγικά μας προϊόντα να διαφημίζουν στις ετικέτες τους τη Μεσσηνίας ως τουριστικό προορισμό. Ευρύτερες συνεργασίες και εξωστρέφεια θα δημιουργήσουν ένα μοναδικό μείγμα προωθητικών δράσεων.
Για την αύξηση των πλεονεκτημάτων από τις παραπάνω πρακτικές επιβάλλεται να καταφέρουμε σταδιακά τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου και να εντείνουμε τις προσπάθειες μας για παραγωγή των παραδοσιακών μας προϊόντων. Χρειάζεται σωστός σχεδιασμός για την ανάπτυξη εκείνων των ειδικών μορφών τουρισμού όπως συνεδριακός, θρησκευτικός, αγροτουρισμός και όποιες άλλες η Μεσσηνία μπορεί να ανταπεξέλθει. Να αναδείξουμε το σύνολο των μοναδικών και αυθεντικών μας πλεονεκτημάτων με σχεδιασμό για τη δημιουργία νέων υποδομών. Ειδικότερα στην περίπτωση του αγροτουρισμού η λειτουργία cluster είναι ιδανική για τη Μεσσηνία και μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό συμπληρωματικό εισόδημα για τον αγρότη ή και οποιονδήποτε άλλον επιθυμεί να ασχοληθεί. ‘Άλλωστε η πλούσια οικιστική υποδομή της Μεσσηνίας σε εγκαταλειμμένα χωριά προβλέπεται για αγροτουριστική επανάχρηση τους, παρόμοια με την επιτυχημένη περίπτωση του Βάμου στην Κρήτη.
Τέλος το αίσθημα συνεργασίας πρέπει να διαποτίσει και τη διασύνδεση ανόμοιων κλάδων όπως πολιτισμός και επιχειρήσεις. Αντίστοιχα πρέπει να ενταθεί και να ενισχυθεί η συνεργασία της μεγάλης επένδυσης Π.Ο.Τ.Α με τις υπόλοιπες δραστηριότητες όπως αγροτική οικονομία, πολιτισμός και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που προσφέρει σε επίπεδο προβολής (δυνατότητες συνδιαφήμισης κ.α). Στο μακροπεριβάλλον η Μεσσηνία πρέπει να διαδραματίσει ουσιαστικό συνεργατικό ρόλο με τη δημιουργία ευρύτερων διαπεριφερειακών και διακρατικών συνεργασιών, τη λειτουργία πυλών και κόμβων διευρωπαϊκών δικτύων και τη διασύνδεση δυναμικών κέντρων και περιοχών. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν αλλαγή νοοτροπίας, να αποκτήσουμε αίσθημα συνεργατικότητας, εξωστρέφειας και υγιούς συνανταγωνισμού.
